Pokrzywka to rodzaj wysypki skórnej, który często zdaje się być niegroźny i niespodziewanie znika tak szybko, jak się pojawia. Niemniej jednak, co jeśli ta dolegliwość staje się chroniczna lub zaczyna występować zbyt regularnie? Czy taka sytuacja może oznaczać istnienie poważniejszej choroby? Jakie są strategie łagodzenia uporczywego świądu, który zwykle towarzyszy pokrzywce?

Nazwa „pokrzywka” nie jest przypadkowa – charakterystyczne bąble na skórze, które występują po kontakcie z pokrzywą, są typowym jej objawem. Właśnie takie porównanie wyraził Hipokrates w IV wieku p.n.e., nazywając swędzącą wysypkę knidosis („knido” to starożytne greckie słowo oznaczające pokrzywę). Współczesny termin medyczny urticaria pochodzi od łacińskiego słowa oznaczającego botaniczny rodzaj pokrzyw. Ta dolegliwość jest znana od wieków i dotyka sporo osób. Szacuje się, że co czwarta osoba dorosła doświadczyła przynajmniej raz w życiu epizodu pokrzywki, a 1-5% populacji może na nią cierpieć w dłuższym okresie czasu.

Pomimo wielości rodzajów wysypek, pokrzywka jest stosunkowo łatwa do zidentyfikowania. Charakteryzuje się czerwonymi, podwyższonymi, dobrze wyraźnymi plamami, które mogą przyjmować różne kształty (zarówno regularne, jak i nieregularne) oraz wielkości i często występują w skupiskach. Skóra otaczająca bąble jest zazwyczaj również zaczerwieniona, czasem nieznacznie spuchnięta i cieplejsza w dotyku. Towarzyszący pokrzywce silny świąd zmusza do nieustannego drapania, co czasem może prowadzić do uczucia palenia.

Wysypka pojawia się zwykle niespodziewanie i równie niespodziewanie znika. Może utrzymywać się przez kilka minut, godzin lub nawet tygodni – w tym ostatnim przypadku mówimy o pokrzywce chronicznej, w przeciwieństwie do bardziej powszechnej ostrej postaci, która zazwyczaj ustępuje w ciągu 24 godzin. W zależności od liczby bąbli mówimy o pokrzywce intensywnej (ponad 50 zmian w ciągu 24 godzin), umiarkowanej (20-50 zmian na dobę) lub lekkiej (mniej niż 20 bąbli na dobę).

Osoby cierpiące na chroniczną pokrzywkę (utrzymującą się ponad 6 tygodni) mogą doświadczać dodatkowych objawów, takich jak obrzęk naczynioruchowy, który objawia się silnym obrzękiem głębszych warstw skóry, np. w okolicy ust, oczu, kończyn lub genitaliów. Jest to poważny symptom, którego nie można lekceważyć, ponieważ jeśli dotknie gardła lub języka, może utrudniać oddychanie!

Ustalenie przyczyny pokrzywki bywa często trudniejsze niż jej rozpoznanie. Często zdarza się, że wysypka zniknie zanim uda nam się zidentyfikować źródło problemu. Jest to korzystny scenariusz, pod warunkiem że pokrzywka nie pojawia się zbyt często i nie powoduje znacznego dyskomfortu. Najczęściej ostra forma pokrzywki jest wynikiem reakcji organizmu na określone czynniki stymulujące – może to być lek, pożywienie (zwłaszcza orzechy, czekolada, ryby, pomidory, jajka, mleko, owoce jagodowe), sztuczne dodatki do żywności, ukąszenie owadów czy kontakt z sokami roślin. Może to być również reakcja skóry na wysiłek fizyczny, zimno lub gorąco, promieniowanie słoneczne, wodę (zwłaszcza zimną), podwyższenie temperatury ciała, wibracje czy nacisk, zwłaszcza przez dłuższy czas.

Badania naukowe sugerują, że ponad 60% osób cierpiących na ostrą pokrzywkę uważa, że jest ona spowodowana spożywanym jedzeniem (Zuberbier, 1996). Niemniej jednak, nie da się jednoznacznie potwierdzić tej tezy ze względu na krótkotrwałość objawów. Lekarze często uważają, że pokrzywka może być wywołana przez leki, które mogą działać jako alergeny (np. penicylina) lub pseudoalergeny (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak ibuprofen). Jeszcze częściej pokrzywkę powodują infekcje wirusowe górnych dróg oddechowych, które w połączeniu z lekami przeciwgorączkowymi prowadzą do wystąpienia tej dolegliwości.

Przypadki chronicznej pokrzywki mają zwykle zupełnie inną przyczynę, rzadko alergiczną. Zamiast tego wskazuje się na składniki żywności działające jako pseudoalergeny, które wywołują raczej nietolerancję niż prawdziwe uczulenie. Wśród nich wymienia się naturalne substancje zawarte w niektórych owocach, warzywach i przyprawach. Ponadto, chroniczną pokrzywkę często wiąże się z chorobami autoimmunologicznymi oraz infekcjami wirusowymi, w szczególności wirusowym zapaleniem wątroby typu A i B, a także infekcjami bakteryjnymi, na przykład spowodowanymi przez H.pylori – patogen odpowiedzialny za chorobę wrzodową żołądka. W niektórych przypadkach może być ona również skutkiem ubocznym chorób tarczycy, zmian hormonalnych czy nowotworów.